چهارشنبه ۱۷ مرداد ۰۳ | ۱۱:۳۴ ۱۴ بازديد
در دنیای پیچیده صنعتی، الکتروموتورها همانند قلب تپنده ماشین‌آلات، نقش بسیار مهمی در تأمین نیروی مکانیکی کاربردهای مختلف صنعتی ایفا می‌نمایند. روی هر موتور، یک صفحه عموماً فلزی به نام Nameplate یا پلاک الکتروموتور نصب شده که حاوی اطلاعاتی درباره مشخصات فنی، ساختار و ویژگی‌های عملکردی آن‌ها است.
درک معنی و مفهوم اطلاعات حک شده روی پلاک موتور برای اطمینان از مناسب‌بودن موتور برای کاربرد ضروری است؛ به همین علت در این مقاله به آموزش پلاک خوانی موتور بر اساس نمونه‌های مختلفی از پلاک انواع موتور سه‌فاز و تک‌فاز می‌پردازیم. در انتهای این مقاله از شما انتظار می‌رود تا درک عمیقی نسبت به اطلاعات پلاک الکتروموتور داشته باشید و از اشتباهات رایج در خوانش و تفسیر این اطلاعات جلوگیری کنید.
مشخصات پلاک الکتروموتور
به‌طورکلی اطلاعات و مشخصات پلاک الکتروموتور عبارت‌اند از:
سازنده موتور
نوع موتور
شماره‌سریال موتور
تعداد فازها
ولتاژ ورودی
سایز فریم
جریان ورودی
توان الکتروموتور
سرعت خروجی موتور
راندمان موتور
فرکانس کاری الکتروموتور
کلاس عایق حرارتی موتور
درجه حفاظتی موتور
چرخه کاری موتور
سرویس فاکتور موتور
ضریب قدرت الکتروموتور
شرایط محیطی
وزن تجهیز
گواهینامه‌ها و استانداردهای موتور
اما هر یک از علائم و اطلاعات چه معنایی دارد؟
سازنده موتور
یکی از اولین اطلاعاتی که در پلاک یا نیم‌پلیت الکتروموتور (NamePlate) به چشم می‌خورد، نام یا لوگوی شرکت سازنده دینام است؛ لوگو یا نام سازنده موتور معمولاً در قسمت بالای پلاک ثبت می‌شود.
سازنده موتور
نوع موتور
معمولاً پس از نام سازنده، نوع موتور مشخص می‌شود. به‌طورکلی موتورها را بر اساس نوع جریان ورودی به دو دسته AC و DC تقسیم می‌کنند. انواع موتور AC و DC عبارت‌اند از:
Flowers
موتور سنکرون
موتور القایی
موتور براش دار (جاروبک دار)
موتور بدون براش (بدون جاروبک یا Brushless)
در این میان موتورهای القایی بیشترین کاربرد را صنایع داشته و به دو دسته الکتروموتور سه‌فاز و تک‌فاز تقسیم می‌شوند. بر روی پلاک این الکتروموتورها، نوع موتور را با واژه‌هایی مانند Induction Motor، Asynchronous Motor و یا تعداد فازهای آن‌ها مشخص می‌کنند.
موتورهای DC نیز با واژه‌هایی مانند DC Motor یا Direct Current Motor مشخص می‌شوند.
پلاک الکتروموتور ac و dc
شماره‌سریال یا تیپ موتور
شماره‌سریال یک شناسه منحصربه‌فرد است که توسط شرکت سازنده به الکتروموتور اختصاص داده می‌شود. اگر موتور نیاز به تعمیر یا تعویض قطعه خاصی داشته باشد، با استفاده از شماره‌سریال یا تیپ موتور می‌توان به‌سرعت نوع آن را تشخیص داد و قطعه موردنظر را تهیه کرد.
شناسه محصول و تیپ موتور
تعداد فازها
همان‌طور که اشاره شد، موتورهای آسنکرون در دو نوع تک‌فاز و سه‌فاز تولید می‌شوند؛ این پارامتر معمولاً با علامت ~ در پلاک الکتروموتور مشخص می‌شود.
تعداد فازها
میزان ولتاژ ورودی
یکی دیگر از مهم‌ترین اطلاعات پلاک الکتروموتور، میزان ولتاژ ورودی است که بر حسب ولت (V) مشخص می‌شود. این مقدار نشان‌دهنده این است که موتور در چه ولتاژی بیشترین بازدهی را خواهد داشت. سایر پارامترهای پلاک موتور، از جمله ضریب قدرت، بازده، گشتاور و جریان باتوجه‌به ولتاژ و فرکانس نامی، ذکر شده‌اند. اگرچه موتورها تلرانس ولتاژ مثبت یا منفی 10% نسبت به مقدار گفته شده روی پلاک را تحمل می‌کنند؛ بااین‌حال، استفاده از موتور در ولتاژی خارج از این محدوده منجر به عملکرد متفاوتی خواهد شد.
روی پلاک موتورهای تک‌فاز یک ولتاژ مشخص نوشته می‌شود؛ اما در پلاک موتور سه‌فاز باتوجه‌به نوع سربندی، ممکن است ولتاژهای مختلفی بیان شود.
درباره روش‌های مختلف سربندی این موتورها در مقاله سربندی موتور سه فاز و نحوه تشخیص آن توضیحات مفصلی ارائه شده است؛ اما به‌طورکلی، سربندی الکتروموتورهای سه‌فاز به دو حالت ستاره و مثلث تقسیم می‌شود. این قسمت در پلاک الکتروموتور با علامت Y/Δ یا VOLTAGE و یا CONN (مخفف Connction) مشخص می‌شود.
میزان ولتاژ ورودی
سایز فریم
سایز فریم موتور در استاندارد IEC مشخص‌کننده ارتفاع موتور از نقطه مرکزی شفت تا کف پایه‌ها است. البته در بعضی از فریم ها علاوه بر عدد از حروف S و M و L نیز استفاده شده که نشان‌دهنده فاصله پایه‌ها در نمای پهلوی موتور است.
سایز فریم
میزان جریان ورودی
جریان ورودی نشان‌دهنده میزان جریان الکتریکی است که موتور در حین کار می‌کشد و معمولاً بر حسب آمپر و با علامت (A) نشان داده می‌شود. تعیین میزان جریان ورودی در سربندی و سیم‌کشی موتور و همچنین حفاظت مدار بسیار مهم است.
میزان جریان ورودی
توان الکتروموتور
توان الکتروموتور بر حسب اسب بخار (HP) یا کیلووات (KW) بیان می‌شود و یکی از پارامترهای بسیار مهم برای تطبیق موتور با کاربرد موردنظر است. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله فرمول محاسبه توان موتور الکتریکی سه‌فاز را مطالعه فرمایید.
توان الکتروموتور
سرعت خروجی موتور
منظور از سرعت خروجی موتور، سرعت چرخش شفت خروجی است و بر حسب دور بر دقیقه و با علامت (RPM) مشخص می‌شود. سرعت موتور به انتخاب دقیق‌تر الکتروموتور به‌خصوص در کاربردهایی که نیاز به سرعت مشخصی دارند، کمک می‌نماید.
سرعت خروجی الکتروموتور
راندمان الکتروموتور
راندمان الکتروموتور نشان‌دهنده توانایی مؤثر موتور در تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی است. این مقدار به‌صورت درصد بیان می‌شود و دید خوبی در مورد بهره‌وری الکتروموتور ارائه می‌دهد. هرچه مقدار راندمان به 100% نزدیک‌تر باشد، هزینه مصرف برق الکتروموتور کمتر خواهد شد. به‌طورکلی چهار سطح راندمان برای موتورهای الکتریکی وجود دارد که عبارت‌اند از:
IE1: کارایی استاندارد
IE2: راندمان بالا
IE3: راندمان برتر
IE4: راندمان فوق‌العاده عالی
معمولاً با تغییر هر سطح، راندمان موتور 10% تغییر می‌کند (افزایش یا کاهش).
راندمان الکتروموتور
برای درک بهتر تفاوت کلاس‌های بازدهی، در تصویر زیر نمودار تغییر راندمان (بر حسب درصد) باتوجه‌به تغییر توان موتور (بر حسب اسب بخار) نشان‌داده‌شده است.
نمودار تغییر راندمان الکتروموتور
فرکانس الکتروموتور
فرکانس الکتروموتور بیانگر میزان فرکانس الکتریکی است که موتور برای کار در آن محدوده طراحی شده است و بر حسب هرتز (Hz) بیان می‌شود. در اکثر موارد این مقدار باتوجه‌به فرکانس شبکه برق، بین 50 تا 60 هرتز تعیین می‌شود.
فرکانس الکتروموتور
کلاس عایقی موتور
بالاترین دمایی که در داغ‌ترین نقطه موتور ایجاد می‌شود، تأثیر زیادی بر عملکرد و طول عمر کل دستگاه دارد. این دما ترکیبی از دمای سیم‌پیچ‌ها، اجزای داخلی و دمای محیط استفاده موتور است.
https://www.kalasanati.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1/14/%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%BE%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA
کلاس عایقی (حرارتی) موتور، حداکثر دمایی است که عایق سیم‌پیچ‌ها می‌توانند بدون آسیب‌دیدگی یا کاهش عمر کاری، به طور مداوم تحمل کنند. بر اساس استاندارد IEC پنج کلاس عایقی برای الکتروموتورها تعریف شده است:
Class A برابر 105 درجه سانتی‌گراد
Class E برابر 120 درجه سانتی‌گراد
Class B برابر 130 درجه سانتی‌گراد
Class F برابر 155 درجه سانتی‌گراد
Class H برابر 180 درجه سانتی‌گراد
کلاس عایقی موتور با علامت INS. CL که مخفف Insulation Class است، روی پلاک الکتروموتور مشخص می‌شود.
کلاس عایق موتور
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله کلاس حرارتی الکتروموتور را مطالعه فرمایید.
درجه حفاظتی موتور
درجه حفاظتی موتور، نشان‌دهنده میزان مقاومت آن در برابر نفوذ آب و گردوغبار. درجه حفاظتی با کد IP و دو رقم پس از آن مشخص می‌شود. رقم اول، میزان محافظت موتور در برابر گردوغبار و رقم دوم میزان محافظت موتور در برابر نفوذ آب را مشخص می‌کند.
درک معنی و مفهوم اطلاعات حک شده روی پلاک موتور برای اطمینان از مناسب‌بودن موتور برای کاربرد ضروری است؛ به همین علت در این مقاله به آموزش پلاک خوانی موتور بر اساس نمونه‌های مختلفی از پلاک انواع موتور سه‌فاز و تک‌فاز می‌پردازیم. در انتهای این مقاله از شما انتظار می‌رود تا درک عمیقی نسبت به اطلاعات پلاک الکتروموتور داشته باشید و از اشتباهات رایج در خوانش و تفسیر این اطلاعات جلوگیری کنید.
مشخصات پلاک الکتروموتور
به‌طورکلی اطلاعات و مشخصات پلاک الکتروموتور عبارت‌اند از:
سازنده موتور
نوع موتور
شماره‌سریال موتور
تعداد فازها
ولتاژ ورودی
سایز فریم
جریان ورودی
توان الکتروموتور
سرعت خروجی موتور
راندمان موتور
فرکانس کاری الکتروموتور
کلاس عایق حرارتی موتور
درجه حفاظتی موتور
چرخه کاری موتور
سرویس فاکتور موتور
ضریب قدرت الکتروموتور
شرایط محیطی
وزن تجهیز
گواهینامه‌ها و استانداردهای موتور
اما هر یک از علائم و اطلاعات چه معنایی دارد؟
سازنده موتور
یکی از اولین اطلاعاتی که در پلاک یا نیم‌پلیت الکتروموتور (NamePlate) به چشم می‌خورد، نام یا لوگوی شرکت سازنده دینام است؛ لوگو یا نام سازنده موتور معمولاً در قسمت بالای پلاک ثبت می‌شود.
سازنده موتور
نوع موتور
معمولاً پس از نام سازنده، نوع موتور مشخص می‌شود. به‌طورکلی موتورها را بر اساس نوع جریان ورودی به دو دسته AC و DC تقسیم می‌کنند. انواع موتور AC و DC عبارت‌اند از:
Flowers
موتور سنکرون
موتور القایی
موتور براش دار (جاروبک دار)
موتور بدون براش (بدون جاروبک یا Brushless)
در این میان موتورهای القایی بیشترین کاربرد را صنایع داشته و به دو دسته الکتروموتور سه‌فاز و تک‌فاز تقسیم می‌شوند. بر روی پلاک این الکتروموتورها، نوع موتور را با واژه‌هایی مانند Induction Motor، Asynchronous Motor و یا تعداد فازهای آن‌ها مشخص می‌کنند.
موتورهای DC نیز با واژه‌هایی مانند DC Motor یا Direct Current Motor مشخص می‌شوند.
پلاک الکتروموتور ac و dc
شماره‌سریال یا تیپ موتور
شماره‌سریال یک شناسه منحصربه‌فرد است که توسط شرکت سازنده به الکتروموتور اختصاص داده می‌شود. اگر موتور نیاز به تعمیر یا تعویض قطعه خاصی داشته باشد، با استفاده از شماره‌سریال یا تیپ موتور می‌توان به‌سرعت نوع آن را تشخیص داد و قطعه موردنظر را تهیه کرد.
شناسه محصول و تیپ موتور
تعداد فازها
همان‌طور که اشاره شد، موتورهای آسنکرون در دو نوع تک‌فاز و سه‌فاز تولید می‌شوند؛ این پارامتر معمولاً با علامت ~ در پلاک الکتروموتور مشخص می‌شود.
تعداد فازها
میزان ولتاژ ورودی
یکی دیگر از مهم‌ترین اطلاعات پلاک الکتروموتور، میزان ولتاژ ورودی است که بر حسب ولت (V) مشخص می‌شود. این مقدار نشان‌دهنده این است که موتور در چه ولتاژی بیشترین بازدهی را خواهد داشت. سایر پارامترهای پلاک موتور، از جمله ضریب قدرت، بازده، گشتاور و جریان باتوجه‌به ولتاژ و فرکانس نامی، ذکر شده‌اند. اگرچه موتورها تلرانس ولتاژ مثبت یا منفی 10% نسبت به مقدار گفته شده روی پلاک را تحمل می‌کنند؛ بااین‌حال، استفاده از موتور در ولتاژی خارج از این محدوده منجر به عملکرد متفاوتی خواهد شد.
روی پلاک موتورهای تک‌فاز یک ولتاژ مشخص نوشته می‌شود؛ اما در پلاک موتور سه‌فاز باتوجه‌به نوع سربندی، ممکن است ولتاژهای مختلفی بیان شود.
درباره روش‌های مختلف سربندی این موتورها در مقاله سربندی موتور سه فاز و نحوه تشخیص آن توضیحات مفصلی ارائه شده است؛ اما به‌طورکلی، سربندی الکتروموتورهای سه‌فاز به دو حالت ستاره و مثلث تقسیم می‌شود. این قسمت در پلاک الکتروموتور با علامت Y/Δ یا VOLTAGE و یا CONN (مخفف Connction) مشخص می‌شود.
میزان ولتاژ ورودی
سایز فریم
سایز فریم موتور در استاندارد IEC مشخص‌کننده ارتفاع موتور از نقطه مرکزی شفت تا کف پایه‌ها است. البته در بعضی از فریم ها علاوه بر عدد از حروف S و M و L نیز استفاده شده که نشان‌دهنده فاصله پایه‌ها در نمای پهلوی موتور است.
سایز فریم
میزان جریان ورودی
جریان ورودی نشان‌دهنده میزان جریان الکتریکی است که موتور در حین کار می‌کشد و معمولاً بر حسب آمپر و با علامت (A) نشان داده می‌شود. تعیین میزان جریان ورودی در سربندی و سیم‌کشی موتور و همچنین حفاظت مدار بسیار مهم است.
میزان جریان ورودی
توان الکتروموتور
توان الکتروموتور بر حسب اسب بخار (HP) یا کیلووات (KW) بیان می‌شود و یکی از پارامترهای بسیار مهم برای تطبیق موتور با کاربرد موردنظر است. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله فرمول محاسبه توان موتور الکتریکی سه‌فاز را مطالعه فرمایید.
توان الکتروموتور
سرعت خروجی موتور
منظور از سرعت خروجی موتور، سرعت چرخش شفت خروجی است و بر حسب دور بر دقیقه و با علامت (RPM) مشخص می‌شود. سرعت موتور به انتخاب دقیق‌تر الکتروموتور به‌خصوص در کاربردهایی که نیاز به سرعت مشخصی دارند، کمک می‌نماید.
سرعت خروجی الکتروموتور
راندمان الکتروموتور
راندمان الکتروموتور نشان‌دهنده توانایی مؤثر موتور در تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی است. این مقدار به‌صورت درصد بیان می‌شود و دید خوبی در مورد بهره‌وری الکتروموتور ارائه می‌دهد. هرچه مقدار راندمان به 100% نزدیک‌تر باشد، هزینه مصرف برق الکتروموتور کمتر خواهد شد. به‌طورکلی چهار سطح راندمان برای موتورهای الکتریکی وجود دارد که عبارت‌اند از:
IE1: کارایی استاندارد
IE2: راندمان بالا
IE3: راندمان برتر
IE4: راندمان فوق‌العاده عالی
معمولاً با تغییر هر سطح، راندمان موتور 10% تغییر می‌کند (افزایش یا کاهش).
راندمان الکتروموتور
برای درک بهتر تفاوت کلاس‌های بازدهی، در تصویر زیر نمودار تغییر راندمان (بر حسب درصد) باتوجه‌به تغییر توان موتور (بر حسب اسب بخار) نشان‌داده‌شده است.
نمودار تغییر راندمان الکتروموتور
فرکانس الکتروموتور
فرکانس الکتروموتور بیانگر میزان فرکانس الکتریکی است که موتور برای کار در آن محدوده طراحی شده است و بر حسب هرتز (Hz) بیان می‌شود. در اکثر موارد این مقدار باتوجه‌به فرکانس شبکه برق، بین 50 تا 60 هرتز تعیین می‌شود.
فرکانس الکتروموتور
کلاس عایقی موتور
بالاترین دمایی که در داغ‌ترین نقطه موتور ایجاد می‌شود، تأثیر زیادی بر عملکرد و طول عمر کل دستگاه دارد. این دما ترکیبی از دمای سیم‌پیچ‌ها، اجزای داخلی و دمای محیط استفاده موتور است.
https://www.kalasanati.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1/14/%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%BE%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA
کلاس عایقی (حرارتی) موتور، حداکثر دمایی است که عایق سیم‌پیچ‌ها می‌توانند بدون آسیب‌دیدگی یا کاهش عمر کاری، به طور مداوم تحمل کنند. بر اساس استاندارد IEC پنج کلاس عایقی برای الکتروموتورها تعریف شده است:
Class A برابر 105 درجه سانتی‌گراد
Class E برابر 120 درجه سانتی‌گراد
Class B برابر 130 درجه سانتی‌گراد
Class F برابر 155 درجه سانتی‌گراد
Class H برابر 180 درجه سانتی‌گراد
کلاس عایقی موتور با علامت INS. CL که مخفف Insulation Class است، روی پلاک الکتروموتور مشخص می‌شود.
کلاس عایق موتور
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله کلاس حرارتی الکتروموتور را مطالعه فرمایید.
درجه حفاظتی موتور
درجه حفاظتی موتور، نشان‌دهنده میزان مقاومت آن در برابر نفوذ آب و گردوغبار. درجه حفاظتی با کد IP و دو رقم پس از آن مشخص می‌شود. رقم اول، میزان محافظت موتور در برابر گردوغبار و رقم دوم میزان محافظت موتور در برابر نفوذ آب را مشخص می‌کند.
انواع الکتروموتورهای دست دوم